Benito “II. Duce” Mussolini ve Siyaset Hayatı

Babasının zamanının çoğu meyhanelerde siyaset tartışmalarıyla geçiyordu. Bu yüzden Benito Mussolini huzursuz, itaatsiz, asi ve saldırgan bir çocuktu. Okulda zorba, evde huysuzdu. Köy okulundaki öğretmenler onu kontrol edemedikleri için, ailesi onu yatılı okula gönderdi. Yatılı okulda her zamankinden daha fazla sorun çıkarttı. Hatta bir öğrenci arkadaşını çakı ile yaraladı. Disiplinsizliğinden dolayı okuldan atıldı ve Forlimpopoli’deki Giosuè Carducci Okulu’na gönderildi. Orada da bir başka öğrenciye çakıyla saldırması, okuldan atılmasına sebep oldu. Tüm bunlara rağmen akademik zekâsı sayesinde final sınavlarını zorlanmadan geçti. Öğretmenlik diploması aldı ve bir süre öğretmen olarak çalıştı. Çok geçmeden öğretmenlik için uygun olmadığını fark etti. Bu yüzden 19 yaşındayken maddi sıkıntılarla İsviçre’ye gitti.

İsviçre’deyken kendisini geliştirmeye özen gösteriyordu. Filozoflar ve teorisyenlerden düşünce olarak kendisine çekici gelenleri seçip kendine ait bir siyaset felsefesi oluşturuyordu. Bu felsefe ilerleyen yıllarda faşizm adını alacaktı. Yoldaşlarını, sıra dışı oluşunun yanı sıra potansiyel devrimci kişiliğiyle de etkiliyordu. Aynı zamanda siyasi bir gazeteci ve kamu konuşmacısı olarak ün kazanıyordu. Propaganda ve grev gibi olaylarda da boy gösteriyordu. Bu olaylar sırasında birden fazla kez tutuklandı ve hapse düştü. 1904’te İtalya’ya iade edilen Musollini, Roma sokaklarında tanınmaya başlamıştı. Döndükten sonra Udine’nin kuzeyinde yer alan Venedik Alpleri’nde, bir kez daha öğretmen oldu. Kısa bir süre sonra sendikal işlere, gazeteciliğe, tutuklanmalara ve hapse yol açan aşırı siyasete geri döndü.

1909’da babasının dul metresinin iki kızından küçüğü olan Rachele Guidi’ye aşık oldu ve onunla evlendi. Evlendikten kısa bir süre sonra Mussolini beşinci kez hapse atıldı. O zamana kadar Benito Mussolini, İtalya’nın genç sosyalistlerinin en yetenekli ve tehlikelilerinden biri olarak kabul edilmişti. Çeşitli sosyalist gazetelerde yazılar yazdıktan sonra, kendi gazetesi La Lotta di Classe’yi (“Sınıf Mücadelesi”) kurdu. Bu gazete o kadar başarılıydı ki 1912’de resmi Sosyalist bir gazete olan Avanti’nin editörlüğüne atandı. Sirkülasyonu kısa sürede ikiye katlandı. Avanti’nin Anti-militarist, anti-milliyetçi ve anti-emperyalist editörü olarak; İtalya’nın I. Dünya Savaşı’na katılımına karşı çıktı.

Bundan kısa süre sonra savaş konusundaki fikrini değiştirdi. Karl Marx’ın, toplumsal devrimin genellikle savaşı takip ettiği şeklindeki özdeyişinden etkilenmişti. “Fransa’nın yenilgisinin Avrupa’da özgürlüğe bir ölüm darbesi olacağına” ikna oldu. Kınadığından daha şiddetli bir şekilde savaş lehine makaleler yazmaya ve konuşmalar yapmaya başladı. Avanti’den istifa etti ve Sosyalist Parti’den ihraç edildi. Avusturya’ya karşı savaştan yana olan Fransız hükümeti ve İtalyan sanayiciler tarafından finanse edilen Il. Popolo d’Italia’nın (İtalya Halkı) editörlüğünü üstlendi. Burada yeni felsefesini açık bir şekilde dile getirdi. Söylemleri faşizmin ilk çığlığıydı ve ardından Mussolini savaşa asker olarak katıldı.

Keskin nişancı birliğinde hizmet ederken yaralandı. Anavatanına bir anti-sosyalist ve kader duygusu olan bir adam olarak döndü. Şubat 1918’de o sırada İtalya’yı saran ekonomik ve siyasi krizle yüzleşmek için bir diktatöre ihtiyaç olduğunu savundu. Üç ay sonra, Bologna’da kendisinin gereken kişi olduğunu kanıtlayabileceğini ima etti. Ertesi yıl iddialı fikrini desteklemek için hazırlanan partinin çekirdeği Milano’da kuruldu. Piazza San Sepolcro’daki bir ofiste, yaklaşık 200 çeşitli cumhuriyetçi, anarşist, sendikalist, hoşnutsuz sosyalistler, huzursuz devrimciler ve terhis edilmiş askerler, İtalyan siyasetinde yeni bir gücün kurulmasını tartışmak için bir araya geldi. Mussolini bu kuvveti, eski Roma otoritesinin sembollerini güvence altına alanlar kadar yakın bağlarla birbirine bağlı savaşçı grupları olan fasci di battletimemento (dövüş çeteleri) olarak adlandırdı. Böylece faşizm yaratıldı ve sembolü olan siyah gömlek tasarlandı.

Siyah gömlek giyen taraftarlarla çevrili mitinglerde Mussolini, kalabalığın hayallerine hitap ediyordu. Fiziği etkileyiciydi ve hitabet tarzı mükemmeldi. Tutumları oldukça teatraldi, görüşleri çelişkiliydi, gerçekleri çoğu zaman yanlıştı ayrıca saldırıları sıklıkla kötü niyetli ve yanlış yönlendirilmişti. Ama sözleri o kadar dramatikti, metaforları o kadar yerinde aynı zamanda çarpıcıydı, güçlü ve tekrarlayan jestleri o kadar olağanüstü etkiliydi ki, ruh halini dayatmakta nadiren başarısız oluyordu.

Yerel liderler tarafından oluşturulan milisler, bu konuşmalardan ilham adılar. Sosyalistlere ait sendika ve parti ofislerini yakıp yerel nüfusu terörize ettiler. Milisler; yüzlerce radikali aşağıladı, dövdü veya öldürdü. 1920’nin sonlarında, Kara Gömlekli mangaları, genellikle toprak sahiplerinin doğrudan yardımıyla, yerel yönetim kurumlarına saldırmaya ve sol yönetimlerin iktidarı ele geçirmesini engellemeye başladı. Mussolini, kısa süre sonra onları kontrol etmeye çalışsa da mangaları cesaretlendirdi. Milano ve çevresinde benzer baskınlar düzenledi. 1921’in sonlarına doğru, Faşistler İtalya’nın büyük bir bölümünü kontrol etmeyi başardılar. Buna karşın sol kesim, kısmen savaş sonrası yıllardaki başarısızlıkları nedeni ile çökmüştü. O dönemde hükümet, orta sınıf liberallerin elindeydi. Zayıf siyasi irade, işçi sınıfı solunun mağlup olduğu görme arzusuyla önlem almadı. Bu da faşizmin hızlı bir biçimde yayılmasına neden oldu. Faşist hareket, güçlü milliyetçilik ve Bolşevizm karşıtı fikirler etrafında geniş bir taban elde etmişti. Mussolini ulusal düzeyde iktidarı ele geçirmeyi planlamaya başladı.

1922 yazında Benito Mussolini hayallerini gerçekleştirebilecek fırsatı yakaladı. Sendikalar genel grev ilan etti. Buna karşın Mussolini, hükümet grevi engellemediği takdirde Faşistlerin grevi sonlandıracağı ültimatomunu verdi. Ültimatomunu gerçekleştiren Musollini, daha da ileriye giderek toplanan 40bin kişiyi de arkasına aldı. Şu sözleri söyledi “Ya hükümet bize verilecek ya da Roma’ya yürüyerek onu ele geçireceğiz”. Toplanan faşistler, onun hitabına karşılık vererek Musollini’ye destek vereceklerini bildirdi. O günün ilerleyen saatlerinde Mussolini ve diğer önde gelen faşistler, dört gün sonra faşist milislerin, daha sonra Quadrumviri olarak bilinecek olan önde gelen dört parti üyesinin liderliğindeki birleşen sütunlarda Roma’ya ilerleyeceğine karar verdiler.

Arkasında binlerce faşistin desteğini almasına rağmen Musollini, hâlâ siyasi bir uzlaşma umuyordu. Kral III. Victor Emmanuel onu yazılı olarak çağırmadan önce hareket etmeyi reddediyordu. Ancak, tüm İtalya’da faşistler harekete geçmeye hazırlandılar ve Roma’ya yürüyüş başlamıştı. Faşist propagandanın beklenenden çok daha az düzenli olmasına rağmen, hükümeti devirmek için yeterince tehdit ediciydi. Faşist alternatifi kabul etmeye hazırlanan kral, Mussolini’nin beklediği telgrafı gönderdi.

Mussolini İtalyan tarihinin en genç başbakanı olma başarısına (31 Ekim 1922) erişti. Hem siyasi hem de ekonomik koşulların uygun bir kombinasyonu kesinlikle ona yardım etmişti. Sadece faşizmin lideri olmadığını, aynı zamanda birleşik bir İtalya’nın da başkanı olduğunu göstermek istiyordu. Bunun için Kral III. Victor Emmanuel’e çoğunluğu kendi partisinin dışındaki kişilerden oluşan bakanlar listesini sundu. Ancak otoriter bir şekilde yönetmeyi amaçladığını açıkça belirtti. Bir yıl boyunca tam diktatörlük yetkileri elde etti. Aynı yıl, faşistlerin parlamentoda çoğunluğu garantilemesini sağlayan bir yasayı yürürlüğe koydu. Hileli olmasına rağmen 1924 seçimleriyle kişisel gücünü güvence altına aldı.

Birçok İtalyan özellikle orta sınıf, Benito Mussolini otoritesini memnuniyetle karşıladı. Grevlerden ve ayaklanmalardan bıkmış olan halk, faşizmin gösterişli tekniklerine güzel yanıtlar veriyorlardı. Ulusal ekonominin istikrara kavuşması ve ülkelerinin saygınlık kazanması koşuluyla diktatörlüğe boyun eğmeye de hazırlardı. Mussolini onlara kaostan düzen getirebilecek tek adam gibi görünüyordu. Kısa süre sonra bir tür düzen yeniden sağlandı ve faşistler iddialı bayındırlık programları başlattılar. Ancak bu siparişin maliyeti çok büyüktü.

İtalya’nın kırılgan demokratik sistemi, tek partili bir devlet lehine kaldırıldı. Muhalefet partileri, sendikalar ve özgür basın yasaklandı. Özgür konuşma bastırıldı. Nüfusu bir casus ve gizli polis ağı izledi. Bu baskı, sosyalistlerin yanı sıra ılımlı liberalleri ve Katolikleri de etkiledi. 1924’te Mussolini’nin milisleri, faşizmin parlamentodaki en etkili eleştirmenlerinden biri olan sosyalist milletvekili Giacomo Matteotti’yi öldürdü. Matteotti Krizi, Mussolini’nin iktidarını sarstı, ancak o, iktidardaki hakimiyetini korumayı başardı. Bölünmüş ve demoralize olmuş ülkesini dönüştürmüş ve canlandırmıştı. Sanayici ve toprak sahiplerinin desteğini kaybetmeden toplumsal reformlarını ve bayındırlık çalışmalarını gerçekleştirmişti. Papalıkla uzlaşmayı bile başarmıştı. Ancak gerçek, propagandanın gösterdiğinden çok daha farklıydı. Sosyal uçurum derinleşmişti. Üstelik, İtalyan devleti ve ekonomisinin köklü yapısal sorunlarını çözmek için neredeyse hiçbir şey yapılmamıştı.

Dış siyasette ise yayılmacı bir politika izledi. Gözünü ilk olarak, İtalya’nın Ekim 1935’te işgal ettiği Etiyopya’ya dikti. Burada İtalyanlar Etiyopya halkına karşı acımasız bir sömürge politikası izledi. Avrupa dehşetini dile getirdi ancak bundan daha fazlası gelmedi. Milletler Cemiyeti yaptırımlar uyguladı fakat yasaklanan ihracat listesinde petrol gibi değerli bir maden bulunmamaktaydı. Bunun asıl sebebi, petrol ihracatının durmasının bile bir savaş sebebi olarak sayılabilmesiydi. Mussolini, eğer petrol yaptırımı uygulanmış olsaydı, bir hafta içinde Etiyopya’dan çekilmek zorunda kalacağını açıkladı. Ancak böyle bir sorunla karşılaşmadı. 9 Mayıs 1936 gecesi, Roma’daki Piazza Venezia çevresinde yaklaşık 400.000 kişilik bir kalabalığa, faşist çağın 14. yılında bir büyük olay başarıldığını ilan etti. Bu an muhtemelen rejime halk desteğinin zirvesini işaret ediyordu.

İtalya tüm bunlar yaşanırken kendine yeni bir müttefik bulmuştu. Avusturya’da Hitler, Afrika’da ise Mussoli baskısı yüzünden iki ülke de izolasyona maruz kalmıştı. Böylelikle Axis’in (Çelik Paktı) önü açıldı ve iki faşist devlet birbirine yakınlaştı. 1938’de, Almanya’nın isteği üzerine, Mussolini hükümeti Yahudi karşıtı yasalar çıkardı. İtalya’daki Yahudilere karşı kamusal ve özel hayatın her alanında ayrımcılık uygulanıyordu. Dahası savaş sırasında İtalya’daki Yahudilerin yaklaşık yüzde 20’sinin Alman toplama kamplarına sürülmesinin yolunu da hazırlıyordu.

Bunun yanı sıra Mussolini, İtalya’nın refahı için barışın gerekli olduğunu, uzun bir savaşın felaketle sonuçlanabileceğini biliyordu. Üstelik Almanlara körü körüne güvenmemesi gerektiğinin de farkındaydı. Dışişleri sekreteri ve damadı olan Kont Galeazzo Ciano; Mussolini’nin, İtalya’nın savaşa girmesini istemediğini kaydetti. Bu kararla birlikte Mussolini, Hitler’in savaşının ilerlemesini izledi. Öncelikle Çekoslovakya’daki Alman siyasi zaferini, ardından Polonya’nın ilhakını gören Musollini, Almanya’nın batıya doğru ilerlediğini gördü. Bunun üzerine daha fazla geciktirmeden Fransa’ya 10 Haziran 1940’ta savaş ilan etti.

Ancak işler Mussolini’nin istediği gibi gitmedi ve hızlı bir zafer umudu kısa sürede yıkıldı. Fransa, belirgin bir İtalyan zaferi için bir fırsat bile bulamadan teslim oldu. Benito Mussolini, Hitler’in görüşünün sadece danışma amaçlı bir değeri olduğunun ne yazık ki farkında olarak Hitler ile bir görüşme için ayrıldı. Mussolini, Mihver ittifakının küçük ortağı olduğu gerçeğiyle yüzleşmek zorunda kaldı. Almanlar, müttefiklerini bir oldubittiye getirerek, askeri planlarının çoğunun ayrıntılarını gizli tuttular. Almanlar, Mussolini’ye haber vermeksizin Romanya’nın işgali ve daha sonra Sovyetler Birliği’nin işgali gibi hamleler yaptılar.

Tüm bu “küçük ortak” meselesinden canı sıkılan Mussolini ise 1940’ta Almanlara haber vermeden Yunanistan’a Arnavutluk üzerinden saldırmaya karar verdi. Bu saldırının sonucu utanç verici bir yenilgi oldu. Buna karşın Almanlar, istemeyerek de olsa savaşa katılmak zorunda kaldılar. Bunun üzerine 1941’deki Sovyetler Birliği’ni işgalini destekleme harekatı da feci bir şekilde başarısız oldu ve binlerce İtalyan askeri, kışın soğuğunda vefat etti. Tüm bunların üzerine Kuzey Afrika’da, İngiliz ve Fransız birliklerine karşı direnemeyen İtalyan kuvvetleri Almanya’dan yardım istemek zorunda kaldı. Ancak bu yardım bile İtalyanların 1943’te Kuzey Afrika’da teslim olmasının önüne geçemedi. Tüm bu yenilgilerin ardından Almanlar, olası bir İtalyan iç savaşına karşı önlem almaya başladılar. Mussolini, rejimine ve savaşa verilen halk desteğinin boyutunu fazlasıyla abartmıştı. Batı Müttefikleri Temmuz 1943’te Sicilya’yı başarıyla işgal ettiğinde, çöküşün yakın olduğu açıktı. 

Çöküş ise beklenenden kısa sürede geldi. 24 Temmuz’da, savaşın başlamasından bu yana bir kez bile toplanmayan Faşist Büyük Konsey toplanmıştı. Bu kurum devletin en yüksek anayasal otoritesiydi. Bu toplantıda ezici bir çoğunluk Mussolini’yi fiilen görevden alan bir kararı kabul etti. Mussolini oylamayı önemsememiş ve yardakçılarının kendisine zarar verebileceğini kabul etmemişti. Ertesi sabah sanki hiçbir şey olmamış gibi ofisine geldi. O gün öğleden sonra, kralla görüştükten sonra kraliyet komutası tarafından Villa Savoia’nın merdivenlerinde tutuklandı.

Önce Ponza adasında, ardından Sardunya kıyılarındaki daha uzak bir adada hapsedildi. En sonunda Abruzzi dağlarındaki Gran Sasso d’Italia’da bir otele nakledildi. Artık Almanlar tarafından kurtarılması neredeyse imkansızlaşmıştı. 12 Eylül 1943’te Waffen-SS subayı Otto Skorzeny liderliğindeki bir Alman komando ekibi bu imkansız kaçışı gerçekleştirecekti. Mussolini’nin Münih’e kaçışı; bulunduğu otelin arkasındaki yamaçlara iniş yapan planörler aracılığıyla gerçekleşti. 

Mussolini Almanların İtalya’yı tamamen kendi çıkarları doğrultusunda işgal etmesine ve yönetmesine izin vermek istemiyordu. Onun yerine Hitler’e kuzeyde yeni bir Faşist hükümet kurduracaktı. Bunun karşılığında da damadı Ciano dahil olmak üzere Büyük Konsey üyelerini idam ettirecekti. Böylece Salò’da, Repubblica Sociale Italiana adında bir Faşist hükümet kuruldu. Bu hükümet Mussolini’nin kabul ettiği gibi, Alman komutanlığının insafına kalmış bir kukla hükümetti. Tüm bu olaylar yaşanırken İtalyan Devleti, Almanlarla ittifağını sürdürüyordu.