Laboratuvarda üretilen etlere ABD’de ilk kez yeşil ışık yandı: Gıda ve İlaç İdaresi’nin (FDA) aldığı karar, Upside Foods adlı bir şirketin yakında canlı hayvanların kesilmesini zorunlu kılmak yerine, gerçek hayvan hücrelerinden biyoreaktörlerde yetiştirilen tavuk etlerini satabileceği anlamına geliyor.
FDA’dan gelen olumlu yanıt, laboratuvarda üretilen et endüstrisi için bir sonraki önemli kilometre taşı olarak görülüyor. Son birkaç yılda, bu alandaki girişimler sadece küçük ölçekli üretim tesisleri inşa ettiler ve milyarlarca dolarlık risk sermayesi fonu topladılar; ancak ürünlerini halka satamadılar. Şimdiye dek, laboratuvarda üretilmiş eti denemeye davet edilen az sayıdaki insan, ürünlerin hala deneysel olduğunu kabul eden bir feragatname imzalamak zorundaydı.
Laboratuvarda üretilmiş etin halka sunulması için, önünde sadece iki küçük engel var: Upside’ın üretim tesisleri, hâlen Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı’ndan (USDA) bir teftiş onayı almak zorunda ve ABD pazarına girebilmesi için ürünlerin kendisinin teftiş edilmesi gerekecek. Ancak bu iki adımın, nihayet onayla sonuçlanan upuzun bir “piyasa-öncesi FDA danışma süreci”nden çok daha hızlı tamamlanması bekleniyor. Upside CEO’su Uma Valeti şöyle diyor:
”Neredeyse yedi yıldır üzerinde çalıştığımız şey işte buydu. ABD pazarına açılmak, dünyadaki her şirketin yapmaya çalıştığı şeydir.”
Farklı girişimler, sığır eti, tavuk, somon ve ton balığı dahil olmak üzere bir dizi laboratuvarda üretilmiş ete odaklanıyor. FDA kararı yalnızca Upside Foods ve onun kültür tavuğu için geçerli; ancak yakında diğer onayların gelmesi de muhtemel gözüküyor. Ürünler, “Genel Olarak Güvenli” (İng: “Generally Recognized as Safe” veya kısaca “GRAS”) adı verilen bir FDA süreciyle onaylandı. Bu süreçte gıda üreticileri, FDA’e üretim süreçlerinin ve oluşturduğu ürünün ayrıntılarını sağlıyorlar ve FDA, sürecin güvenli olduğundan emin olduktan sonra bir “başka soru yok” mektubu yayınlıyor.
anlamına geliyor; ancak tadımların çok az sayıda seçkin restoranla sınırlı olması muhtemel. Örneğin Michelin yıldızlı şef Dominique Crenn, Upside Foods’un yetiştirdiği tavukları San Francisco’daki restoranı Atelier Crenn’de servis edeceğini şimdiden duyurdu. Valeti de halkın satın alıp evde pişirmeden önce Upside tavuğunun ilk önce seçkin restoranlar aracılığıyla denenmesini istediğini söylüyor:
”Bunu ilk aşamada şefler aracılığıyla insanlara ulaştırmak isterdik. Şefleri bu konuda heyecanlandırmak bizim için gerçekten çok önemli. İyi yemek yapmayı bilen ve ayrıca neyi daha iyi yapabileceğimiz konusunda bize geri bildirimde bulunan en iyi ortaklarla çalışmak istiyoruz.”
Ancak Atelier Crenn, laboratuvarda üretilmiş eti sunan ilk restoran olmayacak. Aralık 2020’de Singapurlu yetkililer, San Francisco merkezli Eat Just adlı girişimden yetiştirilen tavuğa yeşil ışık yakmışlardı. Laboratuvarda üretilen tavuk nuggetlar, sadece üyelerin girebildiği “1880” adlı özel bir restoranda satıldı; hatta sonradan eve teslimat da yapılmaya başlandı.
Laboratuvarda üretilen etler, adlarını sıkça duyuyor olabileceğiniz bitki bazlı etlerden farklıdır; çünkü laboratuvarda üretilen etler, gerçek hayvan hücreleri içerir ve (en azından teoride) gerçek etin kendisinden ayırt edilemez.
Hücreler, başlangıçta bir hayvandan izole edilir ve daha sonra dondurulan hücre hatlarına dönüştürülür. Bu hücre hatlarından alınan küçük numuneler daha sonra biyoreaktörlere (genellikle büyük çelik tanklar) aktarılabilir ve burada hücreler, hücrelerin bölünmesi gereken besinleri içeren büyüme ortamıyla beslenir. Hücreler büyüdükten ve doğru doku türüne farklılaştıktan sonra hasat edilebilir ve kültür et ürünlerinde kullanılabilir.
Ancak bu şekilde hücre yetiştirmek hala son derece pahalıdır. Yeni şirketler, hücrelerini büyütmenin tam maliyetini gizli tutuyorlar, ancak saf kültür etin, günümüzde hala geleneksel etten birkaç kat daha maliyetli olduğu hesaplanıyor. Gelecekteki tesisler için bazı tahminler, büyük tesislerin bile kilo başına 17$ maliyetle et üreteceğini ve bunun da restoran ve marketlerde çok daha yüksek fiyatlara dönüşeceğini gösteriyor. Bu fiyat farkı nedeniyle, halka sunulan ilk kültür et ürünlerinin hayvan hücreleri ve bitki bazlı et karışımı olması bekleniyor.
FDA kararı, laboratuvarda üretilen etlerin yakın gelecekte yaygın olacağı anlamına da gelmiyor. Mevcut üretim tesisleri halen çok küçükler ve sektördeki pek çok kişinin laboratuvarda yetiştirilen etin küresel et tüketimini gerçekten azaltacağı konusunda ciddi şüpheleri var. Valeti, günümüzün ekili et endüstrisini elektrikli otomobil endüstrisinin emekleme dönemine benzetiyor:
”Bizim ve endüstri için bir sonraki aşama, bu işin ölçeklenebilirlik olduğunu göstermektir. Sektörümüz, ölçeği büyütmenin ve dünyanın birçok yerinde çoğu insanın buna erişmesinin 5, 10, 15 yıl sürmesi bakımından elektrikli araba sektörüne benziyor. Ama o günler gelecek.”
