KİTAP TANITIMI-TOPRAK ANA
Yazar: Havva YILMAZ
II. Dünya Savaşı yıllarına dair bir Kırgız köyünden savaşın en acı yüzünün, cepheye giden erkeklerin ardında kalan kadınlar ve çocukların yaşadığı zorlukların anlatıldığı Toprak Ana Cengiz Aytmatov’un ilk romanı özelliğini taşımaktadır. 1863 yılında yayımlanmıştır. Kitap yazarın hayatından izler taşımaktadır. Aytmatov bir Kırgız Türküdür. II. Dünya Savaşı’nın zorlu yıllarını babasız geçirmiştir. Annesi dört çocuğunu tek başına yetiştirmek durumunda kalmıştır.
Cengiz Aytmatov’un eserleri 176 dilde çevrilerek dünyada okunmaya devam etmektedir. Ülkemizde de Ötüken Neşriyat tarafından çevirisini Refik Özdek’in yaptığı Toprak Ana eseri bizlerle buluşturulmuştur. Farklı yayınevleri tarafından basılan Toprak Ana eserini Ötüken Yayınları’ndan okudum ve çok beğendim. 135 sayfalık ince bir romanın içinde Aytmatov öyle etkileyici bir olay örgüsü sunmuş ki uzun süre etkisinden çıkamayabilirsiniz. Ayrıca Ötüken Neşriyat Cengiz Aytmatov’un eserlerini 14 kitaplık bir set şeklinde okurlara “Her zaman okunacak kitaplar” sloganıyla sunmuştur.
Kitap Tolgonay adlı romanın başkişisinin Toprak Ana’yla dertleşmesiyle başlıyor ve Tolgonay dertlerine Toprak Ana’yı şahit tutarken bizi de dertlerine ortak ediyor. Tolgonay dik duruşuyla kahraman, fedakâr bir Türk kadınını temsil etmektedir. Eşi Suvankul ile tanışmasıyla başlayarak Kolhoz da nasıl emekle çalıştıklarını, umutla beklenen hasat günlerini oğulları Kasım Maysalbek ve Caynak’ın hayatlarını nasıl devam ettirdikleriyle roman süregelmektedir. Kitabın ilerleyen bölümlerinde Kasım’ın eşi olan Aliman karakteri ortaya çıkmaktadır ki Aliman’ın hayatı okuyucuyu şaşırtmaya yetecektir. Kitapta sıkça rastlanan “Kolhoz” terimi devletin malı olan toprağını halka tarım yapması için kiraya vermesidir. Tolgonay ve ailesi de bu kolhozlarda çalışarak geçimlerini sürdürmektedirler. Hasat zamanını ümitle bekleyişler, cepheye gönderilen erkeklerden gelen acı ölüm haberleri, savaşın uzun sürmesi ve savaş nedeniyle ürünlerin merkezden istenmesi, açlık ve eldeki yiyeceğin muhtaç olanlardan dağıtılmaya başlanması Toprak Ana romanında savaşın top, tüfek, cephe tarafını değil de geride yaşanan en acıklı yüzünü yansıtmaktadır. Akıcı ve sade bir dili olan romanı okurken bir hüzün seline kapılacaksınız. Kitapta Tolgonay’ın Toprak Ana’ya sorduğu şu soru ve Toprak Ana’nın verdiği cevabı sizlerle paylaşmak istiyorum.
-Söyle Toprak Ana, gerçeği söyle: İnsanlar savaşmadan yaşayamazlar mı ?
-Çok güç bir soru sordun Tolgonay. Nice nice milletler savaş sonunda yok olup gittiler, nice nice şehirler yanıp kül oldu ve toprak olarak üzerimde insan ayağının izini görmek için yüzyıllarca beklediğim çağlar oldu. İnsanlar ne zaman bir savaş başlatacak olsa, onlara şöyle diyordum: “Ey dağların, denizlerin öbür tarafındaki insanlar, siz ki mavi göğün altında yaşıyorsunuz, savaş neyinize gerek ? Ben toprağım, bana bakın! Ben her biriniz için aynıyım ve siz de benim gözümde eşitsiniz. Benim için önemli olan sizin sözleriniz değildir. Ben sizin dostluğunuza muhtacım, çalışmanıza, beni işlemenize! Saban izine bir çekirdek bir tohum tanesi atın, size yüz katını vereyim, küçük bir fidan dikin kocaman bir çınar vereyim! Evler kurun, temel olayım! Üreyin, çoğalın, hepinize güzel bir barınak olayım! Derinim, yükseğim, büyüğüm, ucum bucağım da yok.. hepinize yeterim ben…” Sen de bana insanlar savaşmadan yaşayamaz mı diyorsun Tolgonay. Bu bana bağlı değil ki. Siz insanlara, niyetinize, irade ve bilgeliğine bağlı. (s.76-77)
Kısacık ama kitabın ana düşüncesini anlamamız için yetecek olan bu alıntı Tolgonay’ın ve savaşa maruz kalan her insanın savaştan yana çektiği acıları ve haklı isyanını içeriyor. Toprak Ana da cevabıyla çok güzel bir ders veriyor. Kırgız Edebiyatı’na ait bu önemli eseri siz değerli okuyuculara tavsiye ederim.
Cengiz Aytmatov, Toprak Ana, Çev. Refik Özdek, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2021, 135 Sayfa ISBN: 978-975-437-154-3
