Johannes Gutenberg, tam adıyla Johann Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg
D.14. yüzyıl, Mainz (Almanya) ö. muhtemelen 3 Şubat 1468, Mainz, hareketli tipten baskı yöntemini ortaya çıkaran Alman zanaatkâr ve mucit. Buluşunun unsurları arasında kolaylıkla eriyebilen ve çabuk soğuyarak dayanıklı, yeniden kullanılabilir bir tip oluşturabilen metal bir alaşım, metal tipe iyi yapışacak ve parşömen ya da kâğıda iyi aktarılacak kadar kalın yapılabilen yağ bazlı bir mürekkep ve muhtemelen şarap, yağ ya da kâğıt üretiminde kullanılanlardan uyarlanan ve baskı yüzeylerine sıkı, eşit bir basınç uygulayan yeni bir pres olduğu düşünülmektedir. Bu özelliklerin hiçbiri o zamana kadar harfleri çeşitli yüzeylere damgalamak için kullanılan Avrupa tekniğinde ya da tahta baskıda mevcut değildi. Gutenberg’in matbaası, kitapları geniş çapta erişilebilir kılarak ve bir “bilgi devrimi” başlatarak tarihi değiştiren bir buluş olarak kabul edildi.
Gutenberg’in uzun bir süre metal tip dökümünde kullanılan zımba-matris sistemini de icat ettiği düşünülmüştür (bu sistemde sert bir metal çubuğun (zımba) bir ucuna kazınan bir karakter daha yumuşak bir metal plakaya (matris) vurulmakta ve erimiş metal bu plakaya dökülerek neredeyse birbirinin aynısı olan çok sayıda tip parçası oluşturulmaktadır). Ancak 2000’li yılların başında Gutenberg’in basılı eserlerinin bilgisayar destekli analizi, belirli bir türdeki karakterlerde (örneğin i harfi) bu şekilde dökülmüş olamayacak kadar fazla çeşitlilik olduğunu göstermiştir. Bazı akademisyenler artık zımba matris sisteminin Gutenberg’in ölümünden birkaç yıl sonra ortaya çıktığını düşünüyor.
Yaşam
Gutenberg Mainz’lı bir asilzadenin oğluydu. Hakkında, metal işçiliğinde beceri kazanmış olması dışında var olan çok az bilgi, mali işlem belgelerinden gelmektedir. Mainz’daki loncalar ile patrisyenler arasındaki sert bir mücadele sırasında sürgün edilen Gutenberg, muhtemelen 1428-1430 yılları arasında Strassburg’a (şimdiki Strasbourg, Fransa) taşındı. Kayıtlar onun 1434’ten 1444’e kadar orada bulunduğunu gösteriyor. Mücevher kesimi gibi zanaatlarla uğraştı ve aynı zamanda bir dizi öğrenciye ders verdi.
Gutenberg’in kendilerinden gizlediği işlerle uğraştığını fark eden bazı ortakları, ona hatırı sayılır meblağlar verdikleri için bu faaliyetlere kendilerinin de ortak olması gerektiği konusunda ısrar ettiler. Böylece 1438’de Gutenberg ile Hans Riffe, Andreas Dritzehn ve Andreas Heilmann adlı üç kişi arasında beş yıllık bir sözleşme yapıldı. Sözleşmede, ortaklardan birinin ölümü halinde varislerinin şirkete girmeyeceği, ancak maddi olarak tazmin edileceğine dair bir madde yer alıyordu.
